AYAM ile Koç Üniversitesi İş Birliğinde “Anayasal Yorumun Geleceği: Bireysel Başvuru ve Norm Denetimi İçin Yeni Perspektifler” Konferansı

Anayasa Mahkemesi Anayasa Yargısı Araştırmaları Merkezi (AYAM) ile Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi iş birliğinde 26 Şubat 2024 tarihinde “Anayasal Yorumun Geleceği: Bireysel Başvuru ve Norm Denetimi için Yeni Perspektifler” konulu konferans düzenlendi.

AYAM Koordinatörü Dr. Ömer Gedik, Koç Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Metin Sitti, Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Bertil Emrah Oder ve Anayasa Mahkemesi Başkanı Prof. Dr. Zühtü Arslan’ın açış konuşmalarıyla başlayan konferans Anayasa Mahkemesi YouTube sayfasından canlı olarak yayımlandı.

“Anayasal Yorumun Dinamikleri ve Anayasa Mahkemesi” başlıklı açış konuşmasında Başkan Arslan Anayasa’dan ve anayasa yargısı pratiğinden hareketle Türkiye’de anayasal yorumun bugününe dair düşüncelerini aktardı.

Başkan Arslan anayasal yorumun yorumcunun kişisel dünyası, yorumcunun içinde bulunduğu topluluğa hâkim olan hukuksal paradigma ile ülkeninin sosyal ve siyasal durumu olmak üzere iç içe geçen üç dairede gerçekleştiğini belirtti.

Türkiye’de 2010 anayasa değişikliğiyle kabul edilen bireysel başvurunun hak eksenli hukuksal paradigmanın benimsenmesinde etkili olduğunu belirten Başkan Arslan “Anayasa Mahkemesinin benimsediği hak eksenli paradigma, ‘hak’ kelimesinin birbiriyle bağlantılı iki anlamına yaslanmaktadır. ‘Hak’ bir yandan ‘hakkaniyet olarak adalet’, diğer yandan da yaşam hakkı veya mülkiyet hakkında olduğu gibi ‘sahip olunan şey’ anlamına gelmektedir. Bu anlamda, anayasal yorumun içinde gerçekleştiği hak eksenli paradigma, anayasal adaleti sağlayarak temel hak ve özgürlükleri korumayı amaçlayan, başka bir ifadeyle her iki anlamıyla ‘hak’kı tespit ve teslim etmeye çalışan bir paradigmadır.” dedi.

Başkan Arslan hak eksenli paradigmanın temel hak ve özgürlüklerin korunmasına diğer toplumsal ve siyasal faydalar karşısında öncelik tanıyan, hak ve özgürlüğü esas, sınırlamayı istisna olarak kabul eden, anayasal hükümlerin temel hak ve özgürlükler lehine yorumlanmasını gerektiren bir yaklaşım olduğunu dile getirdi ve sözlerine şöyle devam etti:

“Anayasa Mahkemesi birçok kararında anayasa yargısına hâkim olması gereken yaklaşımın hak eksenli paradigma olduğunu belirtmiştir. Mahkemeye göre anayasa hükümleri hak eksenli yorumlandıkları takdirde işlevlerini tam olarak yerine getirebilir^. Bu sebeple kamu gücü kullananların anayasal hükümleri özgürlükler lehine yorumlamaları mümkün ve gereklidir. Anayasa Mahkemesi, bilhassa seçme ve seçilme hakları gibi siyasi haklar söz konusu olduğunda ilgili anayasa hükümlerini demokrasinin korunması bağlamında sisematik ve hak eksenli bir yoruma tabi tutmuştur.”

Başkan Arslan konuşmasında hak eksenli yorumun gerek bireysel başvuruda gerekse norm denetiminde anayasal hak ve özgürlüklerin koruma alanını genişletici ve koruyucu bir sonucu beraberinde getirdiğini, hukukun anayasallaşması olarak bilinen sürece katkı sağladığını belirtti ve “Hak eksenli yaklaşım anayasal hükümlerin hukukun üstünlüğü ilkesi ışığında yorumlanmasını gerektirmektedir.” dedi.

Kanun koyucunun, idari ve yargısal mercilerin de görevleri kapsamında anayasal hükümleri yorumladıklarını dile getiren Başkan Arslan, bu yorumların sonucunda ihdas edilen normların ve kamu gücü işlemlerinin anayasal denetime tabi olduğunda Anayasanın nihai ve bağlayıcı olarak yorumlanması yetkisinin Anayasa Mahkemesine ait olduğunu vurgulayarak  “Aksi takdirde herkesin ve her kurumun kendi yorumunun ‘geçerli’ olduğunu ileri sürdüğü bir durum ortaya çıkacaktır. Hukuk devleti yorum çeşitliliğini kabul eder ancak yorum anaforuna izin vermez.” şeklinde sözlerini tamamladı.

Anayasa Mahkemesi Üyesi Basri Bağcı başkanlığındaki Birinci Oturum’da “Anayasal Yorumun Dönüşümü” konularında dinleyicilere bilgiler verildi.

 “Anayasal Yorumun Geleceği ve Bireysel Başvuru ” konularında sunumların yapıldığı İkinci Oturum’un başkanlığını Anayasa Mahkemesi Üyesi Selahaddin Menteş yaptı.

Başkan Arslan'ın konuşma metnine ulaşmak için tıklayınız.

Başkan Arslan'ın konuşmasını izlemek için tıklayınız.